Bir zamanlar Datça yaşamının önemli bir parçası olan Datça su değirmenleri genellikle yağmur sularıyla akmaya başlayan dereler üzerine yapılmışlar. Yağmurların yağmaya başlamasıyla birlikte yüksek dağlardan akmaya başlayan bu dereler değirmenlerin çalıştığı zamanlarda eskilerin anlattığına göre Haziran ayına kadar çalışırlarmış, derelerdeki suyun insan beline kadar geldiği olurmuş. Şimdi o derelerde aynı suyu görmek mümkün değil, yarımadanın ulu palamut ağaçlarıyla kaplı olduğu zamanlar. Bazı değirmenler yıl boyu akan kaynaklardan gelen suyla çalışırmış, buna Değirmenbükü ve Galamış değirmenlerini verebilirim.Bu değirmenlerin bazıları günümüze ulaşamamışlar, ulaşanlar da zamana yenik düşmek üzereler. Bunda değirmenlerin şahıs malı olmasının da rolü var.
Su değirmenleri iki bölümden oluşur, değirmen binası ve altta çarkın ve değirmen taşının bulunduğu kısım, dikey oluktan basınçla gelen su çarkı döndürdükten sonra karşı taraftaki sudan dışarı çıkarak tekrar dereye kavuşur.
Ilıcasu değirmeni , Datça yarımadasındaki su değirmenleri içinde tek örnek, gezdiğim diğer değirmenlerde su yüksekten basınçlı bir şekilde akıtılarak değirmen taşının dönmesi sağlanırken, burada su değirmenin bitişiğindeki göletten alınıyor
Değirmenderesi Kocadağ’ın eteklerinden başlayarak Karaköy arazilerinin sonuna kadar uzanan bir vadi. Bu vadideden akan derelerin suyuyla çalışan değirmenlerden dolayı burası değirmen deresi diye anılıyor. Buraya giderek vadideki değirmenleri tek tek gezdim.
Yazı Köyü değirmenbükün’de bulunan su değirmenlerinin biri dışındakiler Knidia çiftliği içinde bulunmakta. Değirmenler restore edilerek konaklamak için kullanılıyor.
Sındı su değirmeni Datça’da gördüğüm çift oluklu 2. değirmen ve diğer su değirmenleri içinde en sağlam kalanı, onarılarak eski halini alabilir. Değirmen binasının duvarları sağlam olarak duruyor.
Mesudiye Kızılbük’te dere kenarında yer alan değirmenleri gezerek fotoğraflarını çektim. Değirmenlerin bazıları çalıların içinde kaybolmuş vaziyette.
Emecik köyünü biraz geçtikten sonra yolun sağ tarafında yarımadanın Akdeniz tarafına inen toprak yol var, buraya gavur deresi deniyor. Dere içinde bir adet su değirmeni bulunuyor.
Galamış değirmenini denizden Knidos’a giderken görmüştüm, Yazı Belen Mahallesinden yola çıkarak yarıyola kadar arabayla gittikten sonra yürüdük
KAYNAK : https://www.datcadetay.com/datca-su-degirmenleri.html
